Botanisch : Taxus
Nederlands : Taxus of Venijnboom
Engels : Yew
Frans : If
Duits : Eibe, Taxbaum

De naam taxus zou uit het Grieks komen en boog betekenen. Van taxushout, dat hard, taai en elastisch is, werden destijds bogen en schilden gemaakt.

Taxushout voor bogen was in de middeleeuwen zo gewild, dat er handel in werd gedreven en het nodig was een kapverbod in te stellen om de bomen de kans te geven zich te herstellen.

Sommigen beweren dat taxus afgeleid is van het Latijnse texo voor weven. De bast van taxus werd ook gebruikt voor allerlei vlecht- en weefwerk.

Wat zeker is, is dat het woord toxisch (giftig) afgeleid is van Taxus. Alles aan de taxusboom is namelijk giftig, behalve het rode omhulsel van de pitjes. Zo beschermt de taxus zich tegen belagers. Taxus mag beslist niet worden gebruikt als omheining voor een wei waarin dieren grazen. De boom wordt daarom ook wel venijnboom genoemd.

Men beweert dat de Galliërs als één van de weinige Europese volkeren het pijlgif kenden en dit uit taxushout trokken.

Rijk : Plantae (Planten)
Stam : Embryophyta (Landplanten)
Klasse : Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade : Naaktzadigen
Orde : Coniferales (Coniferen)
Familie : Taxaceae (Taxusfamilie)

Inheems

De taxus is een van onze inheemse naaldbomen. Vroeger stonden hier heel veel taxusbossen. Ook elders in Europa waren grote delen bedekt met taxusbossen. Tegenwoordig is taxus in het wild erg zeldzaam geworden.
Taxus is inheems in Europa, maar ook in het Atlasgebergte (Noord-Afrika), Klein-Azië, Iran, Noord-Amerika, de Celebes-eilanden en Indonesië.

Haagplant

In de hedendaagse tuin wordt taxus meestal gebruikt als haagplant. Dat is te danken aan een aantal eigenschappen. Hij is groenblijvend, heeft weinig last van ziektes en hij laat zich makkelijk snoeien. Ook als sierplant, als solitair of in groepen. Hij is bovendien zeer mooi als achtergrond in de border. Het is een traaggroeiende altijdgroene struik of boom die zonder snoeien tot 15 meter hoog kan worden en goed bestand is tegen schaduw en luchtvervuiling. Hij kan ook heel oud worden. In Schotland groeit er een van minstens 2000 jaar oud en die is daarmee offcieel de oudste boom van Europa.

Kenmerken

Vorm

Gauw breed wordend, maar houdt meestal een spitse top; tot 25 meter hoog. Kleur opvallend donkergroen.

Schors

Met dunne schubben, grijs, purper- of roodachtig, soms heel bont.

Knoppen

Groen, rondachtig, tot 2 mm.

Naalden

30 millimeter lang en 3 millimeter breed, omlaaggebogen, langs de zijloten in twee enkele rijen geplaatst, maar rond de dikkere, opstaande twijgen in een spiraal. Versmallen plotseling in een kort spitsje, maar zijn toch niet stekelpuntig. Van boven zijn ze glanzend donkergroen, van onderen grasgroen met twee onduidelijke grijsgroene, overlangse strepen. Naalden zijn giftig, dus niet tussen de vingers kneuzen om te ruiken !

Bloemen, bessen, zaden

Taxusbomen zijn een oude groep naaktzadigen die geen kegels vormen; de zaden zijn omgeven door een vlezige zaadrok.
Wie taxus in de tuin plant en rode bessen wil zien, moet minstens twee bomen aanplanten : een mannelijke en een vrouwelijke. Taxus is namelijk tweehuizig. Dit wil zeggen dat mannelijke en vrouwelijke bloemen aan afzonderlijke bomen groeien. Mannelijke bloemen zijn klein en bolvormig, met 6 tot 8 pollenzakjes. Ze groeien aan de onderzijde van de scheuten van het voorgaande jaar, geel in februari, en geven wolken stuifmeel vrij. Vrouwelijke bomen hebben kleine, alleenstaande, groene bloemen, slechts 1 millimeter groot. De vrouwelijke bloemen geven een kleverige stof af die dient om het stuifmeel op te vangen.
Ze zijn bijna onzichtbaar totdat de vlezige zaadrok gaat opzwellen en in de herfst helder rood wordt. Deze besachtig uitziende zaadrok is het enige aan de taxusplant dat niet giftig is.
Het is een waardevol voedsel voor vogels. Vogels eten de bessen. De harde zaadjes blijven onbeschadigd en worden via de uitwerpselen verspreid. In tegenstelling tot vogels kan de menselijke maag de zaadhuid wel afbreken en het gif vrijgeven in het lichaam. De zaden zelf zijn ongeveer 1 centimeter lang.

Bloeitijd : maart - april
Rijpe zaden : september - oktober

De taxusboom is altijd het voorwerp van mythevorming geweest. De oude Grieken geloofden dat de taxusboom bij de onderwereld hoorde. Zij droegen kransen van taxushout op begrafenissen. Bij de Kelten, die echte boomvereerders waren, stond de boom bekend als heilig. Voor de druïden was hij het symbool van de onsterfelijkheid en mocht hij niet gekapt worden. Ook in onze christelijke cultuur stond de Taxus symbool voor dood en rouw, maar met zijn altijd groene naalden en hoge leeftijdsverwachting was hij tezelfdertijd de uitdrukking van onsterfelijkheid en hoop op leven na de dood.

Terwijl de natuur in de winter dood leek, bleef het groen van de taxus bestaan. Daarom wordt hij zo vaak rond kerken en begraafplaatsen aangetroffen.

De moderne wetenschap onderstreept dat de Taxus niet alleen de dood maar ook het leven vertegenwoordigt.

Vandaag worden de giftige naalden van de Taxus gebruikt om bepaalde medicijnen tegen kanker te maken en daarom wordt het snoeisel van taxushagen dan ook ingezameld.